Ці можа кніга зрабіць чалавека больш рацыянальна? Ці можа яна дапамагчы нам зразумець, чаму вакол столькі нерацыянальнасці? Стывен Пінкер, аўтар бэстсэлера "Асвета працягваецца" (які Біл Гейтс назваў "сваёй новай любімай кнігай усіх часоў"), адказвае на гэтыя пытанні.

Прама цяпер чалавецтва дасягае новых вышынь навуковага разумення - і ў той жа час, здаецца, паступова сыходзіць з розуму. Чаму выгляд, які менш, чым за год распрацаваў вакцыны супраць ковіда, заграз у фальшывых навінах, медыцынскім шарлатанстве і тэорыях змовы? Пінкер адразу адмаўляецца ад цынічнага клішэ, які абвяшчае, што чалавек папросту нерацыянальны - што гэта вечны трагладыт, гатовы зрэагаваць на льва ў траве кучай забабонаў, сляпых плям, ілжывых высноваў і ілюзій. У рэшце рэшт, гэта мы змаглі адкрыць законы прыроды, змяніць планету, падоўжыць і ўзбагаціць сваё ўласнае жыццё і, не ў апошнюю чаргу, вывесці правілы рацыянальнасці. Насамрэч наш розум прыстасаваны не да адной толькі саване плейстацэнавай эпохі. Ён выдатна спраўляецца ўсюды, дзе не вырашаюцца навуковыя ці тэхналагічныя пытанні, а людзі, уласна, рэдка сутыкаюцца з нечым падобным. Але яны, нажаль, не ўмеюць у поўнай меры карыстацца прыладамі спазнання, якія самі і выпрацавалі за апошнія тысячагоддзі: логікай, крытычным мысленнем, тэорыяй верагоднасці, уяўленнямі аб карэляцыі і чынніку, а таксама аптымальнымі спосабамі ўдакладняць меркаванні і праводзіць у жыццё прынятыя рашэнні, як у адзіночку, так і калектыўна. Гэтым інструментам не навучаюць у рамках тыповых адукацыйных праграм, і пра іх ніколі да гэтага часу не расказвалі даходліва ў адной кнізе.
«Рацыянальнасць» даследуе і сваю супрацьлегласць: як з-за рацыянальнага пераследу асабістых інтарэсаў, групавой салідарнасці і закліканай згуртоўваць людзей міфалогіі ўзнікае нерацыянальнасць, якая паралізуе грамадства. Калектыўная рацыянальнасць немагчыма без норм, мэтанакіравана створаных для заахвочвання аб'ектыўнасці і зацвярджэння ісціны.

Рацыянальнасць важная. Яна дапамагае нам рабіць правільны выбар як на індывідуальным узроўні, так і на ўзроўні грамадства ў цэлым, і ў канчатковым выніку з'яўляецца першапрычынай росту сацыяльнай справядлівасці і маральнага прагрэсу. Прасякнутая характэрнымі для Пінкера праніклівасцю і гумарам, "Рацыянальнасць" адукоўвае, натхняе і падбадзёрвае.